1.Բնակչության վերարտադրության վրա որ գործոններն են ազդում և ինչպես:

Բնակչության թվի աճի հիմնական աղբյուրը բնական շարժն է, այսինքն` ծնելիության և մահացության տարբերությունը (բնական աճը): Բնակչության բնական շարժի ցուցանիշների վրա վճռական ազդեցություն են գործում մարդկանց կյանքի
սոցիալ-տնտեսական պայմանները:Ծնելիության մակարդակը պայմանավորված է բնակչության բարեկեցությամբ, կրթվածությամբ, հասարակության մեջ կնոջ դերով, բնակչության սեռատարիքային կազմով, ազգային
ավանդույթներով, կրոնով։

2. Ուրվագծային քարտեզի վրա նշեք 15 երկիր, որտեղ բնակչության վերարտադրության առաջին տիպն է։

Շվեյցարիա,Մեքսիկա,Իսպանիա,Պորտուգալիա,ԱՄՆ,Ֆրանսիա,Գերմանիա,Իտալիա

3 Ուրվագծային քարտեզի վրա նշեք 15 երկիր, որտեղ բնակչության վերարտադրության երկրորդ տիպն է։

Նիգերիա,Թայլանդ,Ալժիր,Պակիստան,Չինաստան,Պերու,Բրազիլիա,Բոլիվիա

Նշված երկրները առանձնացրեք ըստ վերարտադրության առաջին և երկրորդ տիպի

Ֆրանսիա-1

Նիգերիա-2

Սաուդյան Արաբիա-2

Պորտուգալիա-1

Ռուսաստան-1

Արգենտինա-2

Սիրիա-2

Կանադա-1

Ճապոնիա-2

Պակիստան-2

Հնդկաստան-2

Բելգիա-1

Գերմանիա-1

Իտալիա-1

Չինաստան-2

Ալժիր-2

Հայաստան-1

Ուկրաինա-1

Իսպանիա-1

Քենիա-2

Կամերուն-2

Մալթա-2

Ինդոնեզիա-2

Ավստրալիա-2

Չադ-2

Նոր Զելանդիա-2

Հունաստան-1

Եմեն-2

1)Ձևափոխեք արտահայտությունը կատարյալ տեսքի բազմանդամի․

ա)(x² + 4x) + (x² — x + 1) — (x² — x) =x²+4x+1

բ)(a⁵ + 5a² + 3a — a) — (a³ — 3a² + a) =6a⁵-a-a³+3a²

գ)(x² — 3x + 2) — (-2x — 3) =x²—5x+5

դ)(abc + 1) + (-1 — abc) =0

2)M և N տառերի փոխարեն ընտրեք այնպիսի միանդամներ, որպեսզի տեղի ունենա հավասարությունը․

ա)(a + b + c) + (3a — b + c) = 4a — 2b + 2c

բ)(7x — 4x) — (1y + 2y) = 3x — 2y

գ)(a + 5b) — (2a — b) + (a — 4b) = 5a + 7b

դ)(a — 4a) — (-2b+ 7b) — (2a + b) = -5a — 10b

3)Տրված են A = a + b, B = 3a — 2b, C = a — 7b բազմանդամները։ Գտեք․

ա)A + B + C=5a-8b

բ)A + B — C=3a-4b

գ)A — B — C=-3a+10b

դ)-A — B — C=-5a-10b.

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)Գրառեք և պարզեցրեք A — B — C + D արտահայտությունը, եթե

ա)A = 7x, B = xy + 4x, C = 5x — xy, D = -8xy
-2x-8xy

բ)A = a² + 2b, B = 3a² — b, C = b — 2a², D = 2a² — b
2a²+b

2)Աստղանիշի փոխարեն ընտրեք այնպիսի միանդամ, որ ստացվի ճիշտ հավասարություն․

ա)2a²b · 7a³b = 14a⁵b²

բ)14a²c³ · 3a⁴c² = 42a⁶c⁵

գ)* · 11a³c² = 88a⁵e⁹

դ)5b¹c³ · 17b³c⁴ = 85b⁴c⁷

Միևնույն քիմիական տարրի ատոմները, որոնց միջուկները պարունակում են նույն թվով պրոտոններ, բայց տարբեր թվով նեյտրոններ, անվանվում են իզոտոպներ:
Օրինակ՝ ածխածին տարրն ունի երեք բնական իզոտոպ (նկ. 24)։ Յուրաքանչյուրի միջուկում կա 6 ական պրոտոն (քանի որ միևնույնտարրի ատոմներն են), սակայն նեյտրոնների
թիվը տարբեր է՝ 6, 7 կամ 8: Նկարից պարզ է դառնում, որ միևնույն տարրի իզոտոպները գրառվում են միևնույն քիմիական նշանով (բացառությամբ ջրածնի
իզոտոպների)։ Նշանի ձախ կողմի ներքևում գրված թիվը (Z) ցույց է տալիս այդ ատոմի միջուկում պրոտոնների թիվը: Ատոմի միջուկի դրական լիցքը որոշվում է
պրոտոնների թվով: Ածխածնի բոլոր իզոտոպների համար Z=6: Իսկ ձախ կողմի
վերևում գրված թիվը (A) պրոտոնների (Z) և նեյտրոնների (N) գումարային թիվն է
(12, 13, 14): Այդ թիվն անվանում են ատոմի զանգվածային թիվ.
A = Z + N

Իզոտոպ, զանգվածային թիվ, բնական իզոտոպ, կայուն իզոտոպ, անկայուն իզոտոպ
Գրեթե բոլոր տարրերն ունեն իզոտոպներ: Որոշ իզոտոպներ լայնորեն կիրառվում են տարբեր բնագավառներում: Օրինակ՝ թթվածին տարրի 18Օ իզոտոպը կիրառվում է քիմիական ռեակցիաների ընթացքն ուսումնասիրելու նպատակով: Ֆոսֆոր տարրի 32P իզոտոպը կիրառվում է որոշ հիվանդությունների պատճառները բացահայտելու և վերահսկելու նպատակով: Նույն իզոտոպը կիրառվում է բույսերի պարարտացման արդյունավետությունը մեծացնելու նպատակով:
Ածխածին տարրի բնական ռադիոակտիվ իզոտոպ 14C-ը հաճախ անվանում են «ածխածնային ժամացույց»: Ածխածին-14 իզոտոպը հիմք է ծառայում օրգանական ծագում ունեցող գտածոների տարիքը որոշելու համար: Օրինակ՝ այս իզոտոպի շնորհիվ հաշվել են Վայոց ձորի Արենի գյուղի մոտակայքում պեղումների ժամանակ հայտնաբերած բնական կաշվից պատրաստված տրեխի
(կոշիկ) տարիքը՝ մոտ 5500 տարեկան:

Հարցեր և առաջադրանքներ․

1․Սահմանի՛ր իզոտոպ հասկացությունը։
Այն քիմիական տարրերի ատոմները, որոնք պարունակում են նույն քանակի պրոտոններ, սակայն տարբեր քանակի նեյտրոններ, կորվում են իզոտոպներ:

2․Լրացրո՛ւ աղյուսակը.

1. Ինչպե՞ս է շարժվում մարմինը, եթե նրա վրա այլ մարմիններ չեն ազդում:
   Եթե մարմնի վրա չազդել, այն կարող է շարժվել անվերջական։
2. Ո՞ր երևույթն է կոչվում իներցիա:
   Այլ մարմնի ազդեցության բացակայությամբ մարմնի դադարի կամ ուղղագիծ հավասարաչափ շաչժման վիճակը պահպանելու երևույթը կոչվում է իներցիա։
3. Ինչու՞ որոշ կենդանիներ ջրից դուրս գալիս թափահարում են իրենց:
   Որպեսզի չորանան։
4. Ինչու՞ է վտանգավոր թռչել շարժվող ավտոբուսից:
   Եթե մենք ցատկենք շարժվեղ մեքենայից, մենք իներցիայով կնկնենք հատակին։
5. Բացատրեք՝ ինչպե՞ս են նկարում պատկերված մուրճի գլխիկը հագցնում կոթին:
   Երբ մենք մուրջով հարվածում ենք կոթին, կոթը տեղից չի շարժվում, իսկ գլխիկը իներցիայով շարժում է և ինչում ։ 
6. Բացատրեք՝ ինչպե՞ս է հագուստն ազատվում փոշուց, երբ այն թափ են տալիս:
   Երբ մենք բարձրացնում ենք հաքւստը, իսկ հետո իջացնում, փոշին իներցիայով դուրս է գալիս շորի վրաից։
7. Բացատրեք՝ ինչու՞ է բժշկական ջերմաչափում սնդիկի սյունն իջնում, երբ այն թափ են տալիս:
   Սառը աստիճանի ժամանակ սնդիկը իջնում է, և երբ մենք թափ ենք տալիս այն, իներցիայի պատճառով առաջանում է քամի, որը իջեցնում է սնդիկը
8. Ինչու՞ որսորդական շնից փախչելիս աղվեսը հաճախ կտրուկ փոխում է շարժման ուղղությունը:
   Եթե արաջ վազելուց կտրուկ փոխել ուղությունը շունը կարող է գալ աղվեսի ետեվից և ընկնել իներցիայի պատճառով։
9. Անշարժ սայլակն սկսեց շարժվել (նկ. ա): Օգտվելով նկարից` որոշեք սայլակի շարժման ուղղությունը:
   Սայլակը շարժվում է աջ, քանի որ տուփերը ընկած են դեպի ձախ։
10. Թղթի կտորը դրեք սեղանի եզրին (նկ. բ): Նրա վրա դրեք ջրով լցված բաժակ, ինչպես ցույց է տրված բ նկարում: Մի ձեռքով բռնեք թղթի կախված ծայրը, իսկ մյուս ձեռքով կտրուկ հարվածեք թղթին: Բացատրեք փորձի արդյունքը:
    Եթե բաժակի տակից կտրուկ քաշենք թուխտը, ապա այն իներցիայով կնկնի, բայց կան մարդիկ, որոնք կարող են վանել թուծտը առանձ գցելու բաժակը։

11․ Ե՞րբ է իներցիան օգուտ տալիս և ե՞րբ՝ վնաս։ Բերեք օրինակներ։
Օգուտ է տալիս երբ աղվեսը փախնում է շնից։
Իներցիայի պատճառով մարդը կարող է վնասվել օրինակ՝ երբ ծանր դուռը բացում ես դու կարող ես հետ գնալ և ընկնել։

1. Տրված գոյականները երկու խմբի բաժանի´ր:

Մարմին, մշակույթներ, նյութեր, շարժում, ժամանակ, մարմիններ, ճանապարհ, օրացույցներ, դաշտ, շարժումներ, նյութ, դաշտեր, մշակույթ, ճանապարհներ, ժամանակներ, օրացույց:

2. Յուրաքանչյուր բառի  իմաստն արտահայտի՛ր բառակապակցությամբ. գտի՛ր  երկու խմբի բառերի նմանությունն ու տարբերությունը:

1)AE և DC հատվածները հատվում են B կետում, որը նրանցից յուրաքանչյուրի միջնակետն է։

ա)Ապացուցեք, որ ABC և EBD եռանկյունները հավասար են
Քանի որ B միջնակետ է, ստացվում է AB=BE, DE=CE, <CBA=<EBD:

բ)Գտեք ABC եռանկյան A և C անկյունները, եթե BDE եռանկյան մեջ <D = 47^o <E = 42^o ։
Քանի որ ABC=CBD ստացվում է A=47°, C=42°

2)Նկարում AB = AC, <1 = <2:

ա)Ապացուցեք, որ ABD և ACD եռանկյունները հավասար են
Քանի որ <1=<2 և AB=AC, իսկ AD ընդհանուր են, անկյունները հավասար են։

բ)Գտեք BD-ն և AB-ն, եթե AC = 15սմ, DC = 5սմ։
Քանի որ BD=DC, իսկ AB=AC, ապա BD=5սմ, AB=15սմ

3)Նկարում BC = AD, <1 = <2:

ա)Ապացուցեք, որ ABC և CDA եռանկյունները հավասար են
Քանի որ BC = AD և <1 = <2, իսկ AC ընդհանոր է, ստացվում է ABC և CDA հավասար են։

բ)Գտեք AB-ն և BC-ն, եթե AD = 17սմ, DC = 14սմ։
Քանի որ AB=DC, BC=AD ստացվում է AB=14սմ BC=17սմ

4)Նկարում OA = OD, OB = OC, <1 = 74^o, <2 = 36^o ։

ա)Ապացուցեք, որ AOB և DOC եռանկյունները հավասար են
Քանի որ OA=OD, OB=OC, ստացվում է, որ ABO=OCD։ Եվ դա հերիք է, որպեսզի ապացուցել, որ AOB և DOC հավասար են։

բ)Գտեք <ACD-ն
Քանի որ ABO=OCD ստացվում է 74+36=110։
Պատ․՝110°