Армянские блюда: традиции вкуса и культуры

Армянская кухня славится своим богатством вкусов, ароматов и многовековой историей. Каждое блюдо отражает особенности культуры, природы и традиций народа.

Бастурма — это вяленое мясо, обычно говядина, тщательно приправленное специями и выдержанное под прессом. Главный аромат блюду придаёт особая смесь «чаман», состоящая из пажитника, чеснока, паприки и других специй. Бастурма — не только закуска, но и символ армянского гостеприимства.

Суджух — колбаса, приготовленная из говядины с добавлением чеснока, перца, соли и ароматных приправ. Её сушат на воздухе, благодаря чему она приобретает насыщенный вкус. В Армении суджух часто подают к вину или как часть праздничного стола.

Хапама — праздничное блюдо из тыквы, фаршированной рисом, сухофруктами, мёдом, орехами и специями. Блюдо не только вкусное, но и очень красочное. Хапаму традиционно готовят на Рождество или в особые дни, ведь она символизирует изобилие и радость.

Толма — одно из самых известных блюд армянской кухни. Это виноградные листья, фаршированные мясом с рисом и приправами. Существует множество вариантов толмы, включая зимнюю (с капустными листьями) и постную. Часто подаётся со сметаной или мацуном (армянским йогуртом).

Хаш — наваристый бульон из говяжьих ножек, который варят всю ночь. Это блюдо особенно популярно в холодное время года. Хаш подаётся с чесноком, лавашом и редисом, а также сопровождается застольем и долгими разговорами. В Армении хаш — не просто еда, а целый ритуал.

Գործնական քերականություն. բայ

Փորձենք վերհիշել, թե ինչ բան է բայը:

1.Գրել տրված բայերի հնչյունափոխված արմատների անհնչյունափոխ ձևերը և նշիր, թե ինչ խոսքի մաս է:
Կարմրել- կարմիր, ածական
ըմպել- ումպ, գոյական
կռվել-կռիվ, գոյական
ոչնչանալ-ոչինչ, գոյական
սիրել-սեր, գոյական
փափկել-փափուկ, ածական
գրկել-գիրկ, գոյական
կոպտանալ-կոպիտ, ածական
անրջել-անուրջ, ածական
շիկանալ-շիկ, ածական
վարդագունել-վարդագույն, ածական
ուղղել-ուղղիղ, ածական
ապշել-ապուշ, ածական

2.Ընդգծված բառակապակցությունները արտահայտիր բայով:

Զայրույթից նա  գունատ-գունատվեց դարձավ:
Տերևները սկսել են դեղին դառնալ-դեղնել:
Նրանք միմյանց հանդեպ  ջերմ են դարձել-ջերմում են;
Այդ պատմությունից էլ  առաջ եկավ-առաջացավ անվանումը:
Լույսը բացվեց-լուսաբացվեց, և նոր օր սկսվեց:
Ուշ եկար-ուշացավ, հյուրերն արդեն գնացել են:
Նա իր փայտիկով քար դարձրեց-քարացրեց քաղաքը:

3.Գրիր -ել և -ալ վերջավորությամբ հինգական բայ:

ալ-Խոսալ, Հավատալ, ունենալ, ընկերանալ, իմանալ
ել-ընպել, խմել, լսել, տեսնել, հանդիպել

4.Գրիր տրված բայերի դեմքը, ժամանակը, թիվը:

Երգում էի- առաջին դեմք, անցյալ ժամանակ, եզակի թիվ
նկարեց-Երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, եզակի թիվ
կսովորես-երկրորդ դեմք, ապագա ժամանակ, եզակի թիվ
գրեցինք-առաջին դեմք, անցյալ ժամանակ, հիգնակի թիվ
գնալու են-երկրորդ դեմք, ապագա ժամանակ, հոգնակի թիվ
վազել ենք-առաջին դեմք, անցյալ ժամանակ, հոգնակի թիվ
կռվեցին-երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, հոգնակի թիվ
հավատում եմ-առաջին դեմք, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ
կփայլեն-երկրորդ դեմք, ապագա ժամանակ, հոգնակի թիվ
տխրեցիր-երկրորդ դեմք, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ

Չստացված հերոսություն

Հիմա ես ձեզ կպատմեմ իմ պատմությունը, որը ես անվանում եմ “Չստացված հերոսություն”։ Մի օր ես նստած էի իմ սենյակում և խաղում էի իմ համակարգչով։ Հանկարծ իմ հայրիկը ասաց ինձ, որ գնամ խանութ և կաթ գնեմ։ Ես հագնվեցի և դուրս եկա դուրս։ Ճանապարհին ես հանդիպեցի մի հաշմանդամ կին։ Նա ասաց․
-Բալես միգուցե՞ հեռախոս ունենաս խանգահարեմ սիրտս լավ չի։
-Ոչ մոտս չե։ Ասացի ես և գնացի խանութ։
Ես մտա խանութ գնեցի կաթը և դուրս գալուց նորից հանդիպեցի նրան։ Նա ասաց․
-Բալես ընդամենը հեռախոս եմ ուզում։
-Չունեմ մոտս չե։
Երբ ես գնացի շենքի հետև ես որոշեցի վազելով բերել հեռախոս։ Ես արագ բարձրացա տուն, վերցրեցի հայրիկիս հեռախոսը և առանձ ինչ որ բան բացատրելու գնացի դուրս։ Ես շատ արագ վազքով գնացի դեպի այդ կնոչ մոտ և երբ հասա նկատեցի, որ նա արդեն ուրիշ մարդու հեռախոսով է խոսում։ Ես տխուր վերադարցա տուն և պատմեցի ամեն ինչ ծնողներին և նրանք հպարտանում էին և ծիծաղում։

Խնդիրների լուծում գծային հավասարումների օգնությամբ

1)Մտապահված թիվը նշանակեք x-ով, կազմեք հավասարում ըստ հետևյալ խնդրի և լուծեք․

ա) Մտապահել են մի թիվ, ավելացրել են 8 և ստացել 33:

x+8=33

x=33-8=25

x=25

բ) Մտապահել են մի թիվ, բազմապատկել են այն 4-ով և ստացել 52:

x . 4 = 52

x=52:4=13

x=13

գ) Մտապահել են մի թիվ, բազմապատկել են այն 7-ով, արդյունքին ավելացրել են 12 և ստացել 26:

x . 7 + 12 = 26

x=(26-12):7=2

x=2

դ) Մտապահել են մի թիվ, հանել են նրանից 4, արդյունքը բազմապատկել են 5-ով և ստացել 35:

(x-4) . 5=35

x=35:5+4=11

x=11

2)Մի թիվը 6-ով մեծ է մյուսից, իսկ նրանց գումարը 18 է: Ըստ խնդրի պայմանի, կազմեք հավասարում` նշանակելով մի տառով

ա) փոքր թիվը,

առ.-x

երկ․-x+6

x+x+6=18

2x=12

x=6

6+6=12

բ) մեծ թիվը:

առ.-x

երկ․-x-6

x+x-6=18

2x=24

x=12

3)Մի թիվը 4-ով փոքր է մյուսից, իսկ նրանց գումարը 22 է: Ըստ խնդրի պայմանի, կազմեք հավասարում` նշանակելով մի տառով

ա) փոքր թիվը,

առ-x

երկ․-x+4

x+x+4=22

2x=18

x=9

9+4=13
բ) մեծ թիվը:

առ-x

երկ․-x-4

x+x-4=22

2x=26

x=13

13-4=9

4)Խնդրի անհայտ մեծություններից մեկը նշանակելով մի տառով` ըստ խնդրի պայմանի, կազմեք հավասարում և լուծեք այն .

ա) Մի թիվ 5 անգամ մեծ է մյուսից, իսկ նրանց գումարը 42 է:

x

5x

x+5x=42

6x=42

x=7

բ) Մի թիվ 3 անգամ փոքր է մյուսից, իսկ նրանց գումարը 28 է:

x

3x

x+3x=28

4x=28

x=7

գ) Մի թիվ 4 անգամ մեծ է մյուսից, իսկ նրանց տարբերությունը 39 է:

x

4x

4x-x=39

3x=39

x=13

դ) Մի թիվ 7 անգամ փոքր է մյուսից, իսկ նրանց տարբերությունը 54 է:

x

7x

7x-x=54

6x=54

x=7

5)ա) Եղբայրը գտավ 3 անգամ շատ սպիտակ սունկ, քան քույրը: Միասին նրանք գտել են 24 սպիտակ սունկ: Քանի՞ սպիտակ սունկ է գտել եղբայրը, քանիսը քույրը։

x

3x

x+3x=24

4x=24

x=6

3x=18

բ)Երկու դարակում ընդամենը 63 գիրք կա, ընդ որում մեկում 2 անգամ քիչ գիրք կա, քան մյուսում: Քանի՞ գիրք կա ամեն դարակում:

x

2x

x+2x=63

3x=63

x=21

2x=42

6)ա) Գիրքն ունի 60 էջ: Կարդացել են 2 անգամ ավելի շատ էջ, քան
մնացել էր կարդալու: Քանի՞ էջ էր մնում կարդալու:

x

2x

x+2x=60

3x=60

x=20

2x=40

բ) Հավաքակայանում 72 մեքենա կա: Մարդատար մեքենաները 7 անգամ շատ են բեռնատարներից: Քանի՞ բեռնատար մեքենա կա հավաքակայանում:

x

7x

x+7x=72

8x=72

x=9

7x=63

Կոմպաստ

Կոմպոստ, միկրոօրգանիզմների կենսագործունեության ազդեցության հետևանքով զանազան օրգանական նյութերի քայքայումից ստացվող պարարտանյութ։ Կոմպոստացման ժամանակ բույսերին մատչելի սննդատարրերի (ազոտ, ֆոսֆոր, կալիում) պարունակությունը օրգանական զանգվածում բարձրանում է, վնասազերծվում են ախտածին միկրոֆլորան և ճիճուների ձվերը, թաղանթանյութի, հեմիթաղանթանյութի և պեկտինային նյութերի քանակությունը նվազում է, պարարտանյութը դառնում է սորուն, որը հեշտացնում է հողի պարարտացումը։ Կոմպոստը պատրաստվում է գոմաղբից, տորֆից, գոմաղբահեղուկից, թռչնաղբից, վուշի և կանեփի կեղևանքից (կեղևացոլք), տերևներից, արևածաղկի ցողուններից, եգիպտացորենի կոթուններից, ոչ պիտանի կերերից և արտադրական թափոններից, աղբից և այլն։ Տարածված են տորֆագոմաղբային, տորֆակոյաջրային և տորֆաֆեկալային, գոմաղբահողային, գոմաղբաֆոսֆորիտային կոմպոստերը։ Կոմպոստը կիրառվում է բոլոր կուլտուրաների համար, գրեթե նույն չափաքանակով, ինչ գոմաղբը (15-40 տ/հա)։ Տրվում է ցելի, ցրտահերկի, կրկնավարի, ինչպես նաև սածիլման ժամանակ։ Պարարտացնող հատկություններով չի զիջում գոմաղբին, իսկ որոշ տեսակները գերազանցում են։

Ճնշման ուժ և ճնշում

1․ Նկարագրեք այն փորձը, որն ապացուցում է, որ մարմինների հպմամբ փոխազդեցությունը բնութագրվում է ոչ միայն ուժով: Պատասխանեք նաև հետևյալ հարցերին.

․ Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն էր անփոփոխ փորձի ընթացքում:

․ Ինչպե՞ս է կոչվում այն:

․ Համեմատեք սեղանիկի երկու դիրքերը: Ո՞ր դիրքում է սեղանիկն ավազի միավոր մակերեսով տեղամասի վրա ավելի մեծ ուժ գործադրում: Ձեր ենթադրությունը հիմնավորեք դատողություններով:

2․ Ո՞ ր ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում ճնշում: Գրե՛ք ճնշման բանաձևը: 

Ճնշումը բնութագրում է երկու հպվող մարմինների փոխազդեցությունը և հավասար է հպման մակերևույթին ուղղահայաց ազդող ուժի հարաբերությանը մարմինների հպման մակերևույթի մակերեսին։

P=S/F

3․ Ի՞նչ ֆիզիկական իմաստ ունի ճնշումը: 

Ճնշումը այն ճնշման ուժն է, որը ուղղահայաց ազդում է հպման մակերևույթի միավոր մակերեսի վրա։

4․ Ո՞ րն է ճնշման միավորը միավորների ՄՀ-ում: 

Ճնշման միավորը ՄՀ-ում՝ Պա (պասկալ)

5․ Ո՞ ր բանաձևն է ճիշտ արտահայտում ճնշման արժեքը. 

ա. P = F x S, 

բ. p= F/ S ; 

գ. p = S/ F : 

6.Ինչպե՞ս կարելի է փոքրացնել ճնշումը: Բերե՛ք օրինակներ: 

  1. Համեմատե՛ք նկարում պատկերված հավասար զանգվածներով ավտոմեքենաների ճնշումները գետնին: Ո՞ ր մեքենայի գործադրած ճնշումն է ավելի փոքր:
    Նկար գ-ում
  2. Ինչպե՞ս կարելի է մեծացնել ճնշումը: Բերե՛ք օրինակներ:
    Ծանր մարմին ավելացնել, Մակերեսը փոքրացնել