Գործնական քերականություն

  1. Կետերը փոխարինի՛ր փակագծերում տրված բառերից կազմված համապատասխան գոյականներով:

Շախմատում մի կանոն կա. չի թույլատրվում վերցնել թագավորին (թագ): Մի անգամ այդ կանոնը Ֆրանսիայի Լյուդովիկոս Վեցերորդ արքային փրկեց անխուսափելի կործանեությունից (կործանել):

Մի մարտի ժամանակ ֆրանսիական զորքերը պարտվեց (պարտվել) կրեցին անգլիացիներից: Ինքը՝ Լյուդովիկոսը, ընկել էր անգլիացի զինվորների շրջապատության (շրջապատել) մեջ: Լսվեց հաղթող զինվորներից մեկի բացականչությունը (բացականչել)՝ արքային վելցրի՜նք: Բայց թագավորն (թագ) իրեն չկորցրեց և ի պատասխան գոռաց.

— Մի՞թե չգիտես, որ նույնիսկ շախմատում արքային չեն վերցնում: Զարմացած զինվորները մի պահ ետ քաշվեցին, և արքան ճեղքեց …ը (շրջապատել):

2. Փորձի՛ր պարզել, թե հատուկ անուններից որոնք են չակերտներում գրվում:

Մենք վաղուց ենք անցել «Քաջ Նազարը»:

Շատ եմ հավանում Սարոյանի «Գեղեցիկ սպիտակ ձիու ամառը» պատմվածքը:

Այս գիրքը հրատարակել է «Շաղիկ» հրատարակչությունը:

Ընկերս աշխատում է «Նոր դպրոց» հրատարակչությունում:

Ամենաշատը սիրում եմ աշակերտական «Ծիր Կաթին» թերթը:

Կարդացե՞լ ես երիտասարդների «Լրագիր օր» շաբաթաթերթը:

Իրերը տեղավորել էր «Էրեբունի» հյուրանոցում ու հասել ընկերներին:

Ամերիկյան «Գրումման Էրկրաֆտ» ընկերուլթյունը «Բեն Ֆրանկլին» սուզվող ապարատն ստեղծել է խորջրյա ուսումնասիրությունների համար:

Գագարինը առաջին մարդն էր, որ «Վոստոկ» տիեզերանավով տիեզերք թռավ:

———-

Տրված հատուկ անունները տեղադրի՛ր նախադասություններում՝ համապատասխանաբար կետադրելով:

Ապոլոն-11, Հաղթանակ, Հազարան բլբուլ, Կիևյան, Ջերմուկ, Դունկան, Աքսորականներն անտառում:

Հեքիաթներից ամենաշատը սիրում եմ <<Աքսորականներն անտառում>>:

<<Հաղթանակ>> և <<Կիևյան>> կամուրջները Երևանի ամենագեղեցիկ կառույցներից են:

1969թ. ամերիկացի աստղագնացները <<Ապոլոն-11>> տիեզերանավով վայրէջք կատարեցին Լուսնի վրա:

Նավապետ Գրանտի երեխաներն էլ դարձան <<Հաղթանակ>> զբոսանավի ուղւորներ, և բոլորով գնացին խիզախ ծովայինին գտնելու:

<<Ջերմուկ>> հանքային ջուրը բուժիչ նշանակություն ունի:

Խորասուզված կարդում էր Մայն Ռիդի <<Դունկան>> արկածային վեպը:

3. Առանձնացրո՛ւ այն բառերը, որոնք ժխտական նախածանց ունեն:

Անարվեստ, անդեմ, անդուռ, անիվ, անսիրտ, անահ, անուշ, անմահ, անուն, դժողք, դժգոհ, դժբախտ, դժնի, դժկամ, ապագա, ապարդյուն, ապերախտ, ապուր, ապաշնորհ, ապուշ, ապտակ, տարի, տկարտհաճ, տպել, տգեղ, տխուր, չամիչ,չտես, չկամ,չարիք

4. Գտնել հոմանիշների հինգ եռյակ․

Պոզ, քուն, մարգարե, խորխորատ, նախագուշակ, եղջյուր, նինջ, բաղձանք, վիհ, նիրհ, կիրճ, կոտոշ, իղձ, կանխասաց, ցանկություն։
մարգարե, նախագուշակ, կանխասաց
Պոզ, եղջյուր, կոտոշ
քուն, նինջ, նիրհ
ցանկություն, բաղձանք, իղձ
խորխորատ, կիրճ, վիհ

5. Լրացնել հետևյալ առածները ՝ կետերի փոխարեն գրելով հականիշներ։

Ա․ Քիչ խոսիր, շատ լսիր։

Բ․ Խոսքը մեծին, ջուրը՝ փոքրին։

Գ․ Քամու բերածը քամին էլ կտանի։

Դ․ Մի հիմար քարը գցեց ծովը, հազար խելոք չկարողացան հանել։

6. Թարգմանի՛ր Օշոյի առակը։ Ներկայացրո՛ւ կարծիքդ առակի մեջ արտահայտված գաղափարի մասին:

ОБ УМЕНИИ БЫТЬ БЛАГОДАРНЫМ

На полке стоял маленький глиняный кувшинчик для воды. В углу комнаты на кровати лежал больной, томимый жаждой. «Пить! Пить!..» — поминутно просил он. Но он был совсем один, и некому было помочь ему. Мольба больного была так жалобна, что кувшинчик не выдержал. Сострадание переполняло его. Прилагая невероятные усилия, он подкатился к постели больного, остановившись возле самой его руки. Больной открыл глаза, и взгляд его упал на кувшинчик. Собрав все свои силы, человек взял кувшинчик и прижал его к горячим от жара губам. И только теперь он понял, что кувшин пуст! Собрав последние силы, больной швырнул кувшинчик об стену. Тот разлетелся на бесполезные куски глины.

Помните о благодарности — никогда не превращайте в куски глины тех, кто стремится вам помочь, даже если их попытки тщетны

Թարգմանություն

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼ ԼԻՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Դարակի վրա դրված եր մի փաքրիկ կավե կուժ։ Սենյակի անկյունում մաղճակալի վրա պառկած եր մի հիվանդ, ուզելով ջուր խմել։ <<խմել եմ ուզում! խմել եմ ուզում!․․>> ասում եր նա ամեն րոպեն։ Բայց նա միայնակ եր և մարդ չկար, ով կօգներ նրան։ Հիվանդը այնքան եր բողոքում, որ կուշը չդիմացավ։ Կուժը գլորվեց հիվանդի մաղջակալի մոտ և կանգ առավ իր ձերքի մոտ։ Հիվանդը բացեց աչքերը, նա նկատեց կուժը։ Հավաքելով իր ուժերը, նա վերձրեց կուժը և կպցրեց իր տաք շռթունքներին։ Բայց նա հասկացավ, որ կուժը դատարկ է։ Նա նետեց կուժը պատի վրա։ Կուժը կոտրվեց անպետք կավի կտորների վրա։

Հիշեք – չթերագնահատեք այն մարդուն, ով ուզում է ձեզ օգնել, չնայած ոչինչ չի ստացվում։

Գործնական քերականություն

1․ Կետերի փոխարեն լրացրո՛ւ ջ, ճ կամ չ (անծանոթ բառերը բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր)։

Ալոճ, ակնակապիչ, աղճատել, աղջամուղջ, աչպարար, անաչառ, անզիջում, անմիջապես, անջրդի (չջրած, չոր), անտերունչ (չքավոր), անրջել, աչալուրջ, աչքաբաց, աջակողմյան, աջափնյակ, աջլիկ, առաջարկություն, միջատ, միջոց, շուրջպար, վերջակետ, աղջիկ, ոչխար, ոջիլ, չղջիկ, փախչել, փարջ (կավե գավաթ), քրքիջ:

2․ Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը:
Ջրաղացի ճրագի լույսն էր կենդանության միակ նշանը համատարած մթության մեջ:
Ծերունին նայեց հանդիպակաց  ամպին, բարձրացավ ամբարտակի վրա, քաշեց առաջը հավաքված ճյուղերը, ապա մտավ ջրաղացը և դուռը կողպեց: Քամին վզվզում էր պատերի բացվածքներից, հափշտակում թափված հարդաշաղախ ալրափոշին և փախչում զվարթաձայն: Ծեր ջրաղացպանը կրկին անցավ իր հանապազօրյա գործին` անշտապ կապելով ալրաթաթախ գոգնոցը:

3․ Տրված բառաշարքից ընտրի՛ր ածանցավոր բառերը և արմատն ընդգծիր:
Շապիկ, մկնիկ, զատիկ, ծաղիկ, մայրիկ, աղջիկ, շնիկ, փիսիկ, գեղեցիկ, կապիկ, փոքրիկ, սիրունիկ, կողիկ (կոտլետ), թիթեռնիկ, ծիտիկ, քթիկ, տոտիկ, մատիկ,գնդակ, գետակ, վանդակ, ելակ, կատակ, նապաստակ, առվակ, զավակ, բակ, գուշակ, որդյակ, դղյակ, կտակ, պատանյակ, թիակ, թակ, բլրակ, վարդակ, սոխակ, մահակ, մոծակ,գայլուկ, բուկ, մանուկ, գառնուկ, ձագուկ, ձուկ, ձիուկ, բազուկ, մուկ, աղմուկ, հատուկ, մարդուկ, պոչուկ, վհուկ, ձմերուկ:

4․ Ընդգծված բառերը փոխարինի՛ր տրված հոմանիշներից մեկով:

ա) Խոցված, սրահարված, սվինահարված, նեղացած, վշտացած:

Վիրավորված-Խոցված ընկավ ձիուց ու օգնություն կանչեց:

Ծաղրուծանակից վիրավորված-նեղացած հեռացավ ու որոշեց այդ մասին էլ ոչ մեկի հետ չխոսել:

բ) Տիրանալ, սեփականել, նվաճել, հրպուրել, հմայել:

Երիտասարդի անկեղծ ժպիտն ու համարձակ խոսքերը նրան գրավեցին-սեփականացրեցին:

Որոշել էր անպայման գրավել-նվաճել այդ բերդը, որտեղ երկրի ողջ հարստությունն էին պահել:

գ) Բարձրացնել, վեր հանել, ոտքի հանել, հաստատել, կերտել, շինել, կառուցել, կասեցնել, դադարեցնել:

Այս պատվանդանի վրա հուշարձան են կանգնեցնելու-կառուցելու:

Էլեկտրական լարերի համար այստեղ մի սյուն են կանգնեցրել-ոտքի հանել։

Գոյականի տեսակները

Գոյականի տեսակները

Ըստ բառիմաստային ընդհանրությունների և քերականական յուրահատկությունների՝ գոյականները բաժանվում են հետևյալ խմբերի՝

  • Հասարակ և հատուկ գոյականներ
  • Թանձրացական (նյութական) և վերացական գոյականներ
  • Անձ և ոչ անձ ցույց տվող գոյականներ
  • Շնչավոր և անշունչ գոյականներ

Հասարակ և հատուկ գոյականներ

Այն բառերը, որոնք անվանում են առարկայի տեսակը ընդհանուր կերպով և կարող են մասնավորվել տվյալ տեսակի բոլոր առարկաների վրա, կոչվում են հասարակ գոյականներ, օրինակ` աղջիկ, մարտ, գյուղ և այլն:

Միևնույն տեսակին պատկանող, ամեն մի առանձին առարկային տրվող անունները կոչվում են հատուկ անուն կամ հատուկ գոյական, օրինակ` Աննա, Հայկ, Հայաստան, Աղստև և այլն:

Հատուկ անուններ են՝

  • Անձնանունները
  • Տեղանունները
  • Կենդանիներին տրվող անունները
  • Կազմակերպությունների, հիմնարկների, թերթերի, գրական երկերի անվանումները

Թանձրացական (նյութական) և վերացական գոյականներ

Նյութական գոյականներն անվանում են բնության մեջ առկա առարկաներ և երևույթներ՝ հող, ջուր, մարդ, անտառ…

Թանձրացական գոյականներն անվանում են բուն առարկայական աշխարհն իր ամբողջ բազմազանությամբ,  բնության մեջ առկա առարկաներ և երևույթներ՝ հող, ջուր, մարդ, անտառ….

Վերացական գոյականները նյութական մարմիններ չեն անվանում, այլ ցույց են տալիս երևույթներ (բնության, հասարակական, մտավոր), բայց քերականորեն հասցված են առարկայի աստիճանի, որպես առարկա մտածված։ Վերացական գոյականներն անվանում են վերացական հասկացողություններ, որոնք մարդկային մտածողության արդյունք են՝ սեր, ատելություն, վախ, ցավ…

Անձ և ոչ անձ ցույց տվող գոյականներ

Անձ ցույց տվող գոյականները անձերի հատուկ և հասարակ անուններն են, ոչ անձ (իր) ցույց տվող գոյականն են մյուս բոլոր գոյականները։

Շնչավոր և անշունչ գոյականներ

Շնչավոր առարկա են համարվում մարդ նշանակող գոյականները, որոնք կարող են լինել՝

  • հատուկ անուններ (Հռիփսիմե, Իշխան և այլն)
  • հասարակ անուններ (մարդ, հայր, տղա, կին, զինվոր)

Շնչավոր առարկաները կամ անձ ցույց տվող գոյականները խոսքի մեջ գործածվելիս պատասխանում են ո՞վ, ո՞ւմ, ումի՞ց, ումո՞վ հարցերին։

Առաջադրանքներ

  1. Գոյականները խմբավորի՛ր` ըստ տեսակների (միևնույն բառը կարող է մի քանի խմբում լինել):

Գյուղ-հասարակ
ԱՄՆհատուկ
սեր-հասարակ
Արաքս-հատուկ
գայլ-հասարակ
խնձոր-հասարակ
կարոտ-հասարակ
մարդ-հասարակ
խաղալի-հասարակ
շուն-հասարակ
Արմեն-հատուկ
հմայք-հասարակ
ընկեր-հասարակ
խաղաղություն-հասարակ
հեռախոս-հսարակ
մժղուկ-հասարակ
Դավիթ-հատուկ
գնդակ-հասարակ
Երևան-հատուկ
կատու-հասարակ
հրապուրանք-հասարակ
ընկերություն-հասարակ
սեղան-հասարակ
Արարատ-հատուկ
ուսուցիչ-հասարակ

2․ Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանուր հատկանիշ ունեն, որ նույն շարքի մեկ բառը չունի:

աշխարհ                      ուրախություն              հետախույզ                սարդ

Նեղոս                          հիացմունք                     երգչուհի                    աղջիկ

աղվես                         մահճակալ                      սեր                           պարուհի

աթոռ                           խաղաղություն              ուսուցիչ                   օդաչու

աշխատանք               վայելք                              բժիշկ                       մկրատ

3․ Գրի՛ր․

  • Հինգ հատուկ, հինգ հասարակ գոյական
    Հատուկ-Փարիզ, Աշոտ, Լոնդոն, Արմեն, Հայաստան
    Հասարակ-կապիկ, համակարգիչ, պատշգամփ, մախջակալ, հայլի
  • Հինգ թանձրացական, հինգ վերացական գոյական
    Թանձրացական-նկար, գնացք, ջուր, վագր, սեղան, բաժակ
    Վերացական-երազ, սեր, հոգի, հիացմունք, ուրախություն, տխրություն
  • Հինգ անձ ցույց տվող, հինգ իր ցույց տվող գոյական
    Անձ-պարուհի, շինարար, ֆուտբոլիստ, գիտնական, ուսուցիչ
    Իր-պահարան, աթոռ, դուռ, հատակ, նկար
  • Հինգ շնչավոր, հինգ անշունչ գոյական
    Շնչավոր-շուն, կատու, մարդ, պապիկ, ծիտ
    Անշունչ-ծաղիկ, խոտ, շենք, նավ, մեքենա

4․ Թումանյանական հատվածներից դո՛ւրս գրիր գոյականները՝ նշելով նաև տեսակը (նաև փորձի՛ր գտնել, թե որ պատմվածքներից են հատվածները)։

Այնտեղ սարերն(թանձրացական) իրար են հանդիպել, իրենց արանքում մի մեծ ձոր(Թանձրացական) են ստեղծել, որ կոչվում է Մութը Ձոր։ Մութը Ձորը բաժանում է հայերին(հասարակ) ու թուրքերին(հասարակ) իրարից։ Նրա մի կողմը թուրք(հասարակ) սարվորն է իջնում, իր բինեն զարկում, մյուս կողմը՝ հայը(հասարակ)։ Բայց նրանց իգիթները գիշերվա մթնով էլ անցնում այս խոր անդունդը, իրարից ոչխար(հասարակ) են գողանում, ձի(հասարակ), կով(հասարակ) կամ գոմեշ(հասարակ) են քշում։ Նրանց հովիվները(հասարակ)(հասարակ) հանդերում են հասնում ու փետակռիվ են անում։

Ես իմ մանկության գարունները անց եմ կացրել մեր սարերում(թանձրացական)։ Շատ էի սիրում իմ տատոնց(հասարակ) տունը(թանձրացական) ու միշտ այստեղ էի լինում։ Իմ քեռիներից ամենից փոքրը՝ Ահմադը(հատուկ), հովիվ(հասարակ) էր։ Նա ինձ տանում էր, ման էր ածում գառների(հասարակ) մեջ, հետը հանդից հաղարջի կարմիր ճյուղեր(անշունչ) էր բերում ինձ համար, իսկ իրիկունները հանում էր սրինգն(անշունչ) ու ածում։

Մի գարնան իրիկուն դռանը նստած զրույց էինք անում, երբ այս դեպքը պատահեց։ Էս դեպքից հետո ես չեմ մոռանում էն գարնան իրիկունը։ Ծիծեռնակը(հասարակ) բույն(իր) էր շինել մեր սրահի օճորքում։ Ամեն տարի աշնանը գնում էր, գարնանը ետ գալի, ու նրա բունը(իր) միշտ կպած էր մեր սրահի օճորքին։

Հայտնություն

https://www.youtube.com/watch?v=tylNJG5YiQA
Գարնան անուշ աղմուկով,

Գարնան երգով դու եկար.

Փայլով, փառքով ու շուքով,

Խնդությունով խելագար….

Սիրտըս անուշ խոցեցիր

Արևավառ քո սրով,

Սև օրերըս այրեցիր

Գեղեցկությամբ ու սիրով։

Սիրտըս լիքն էր մութ մեգով,

Սիրտըս թույլ էր ու տկար,—

Գարնան անուշ աղմուկով,

Գարնան երգով դու եկար…

  • 1. Ի՞նչ է նշանակում հայտնություն։ Ինչպե՞ս է այդ բառը կապվում բանաստեղծության բովանդակության հետ։
    Հայտնությունը նշանակում է հայտնվել։ Իմ կարծիքով Վահանը ուզում էր ասել, որ հայտնվում է սերը։

    • 2. Բացատրի՛ր բառերը՝ փառք, շուք, խոցել, արևավառ, տկար։
      փառք-պատիվ, շուք-շքեղություն, խոցել-ծակել, արևավառ-վառվող, տկար-թույլ
  • 3. Ի՞նչ տրամադրություն է արտահայտում բանաստեղծությունը։
    Այս բանաստեղծությունը արտահայտում է սեր արտահայտությունը։

Նոր տարվա խաղալիքը

Կար չկար մի տանածառի խաղալիք կար։ Նրան արդեն պատրաստել էին և տանում էին խանութ։ Երբ նա խանութում էր, նա սպասում էր, թե երբ իրեն կգնեն և կկախեն տոնածառի վրա։ Քանի որ դեռ դեկտեմբերի սկիզբն էր, քիչ մարդիկ էին գալիս խանութ։ Անցավ մի քանի օր, այս գիշեր նոր տարի էր լինելու։ Մարդիկ արդեն խաղալիքները գնել և կախել էին և խանութ մարդ չեր գալիս։ Խաղաիքը շատ տխրել էր, քանի որ ոչ մեկ իրեն չգնեց։ Ժամը տասնմեկանց կես էր։ Ձմեռ պապիկը պատրաստվում էր բոլորին ուրախություն նվիրել։ Անցնելով խանութի կողքով, որտեղ գտնվում էր խաղալիքը, նա պատուհանից տեսավ տխուր խաղալիքին։ Ձմեռ պապիկին ոչ մեկ չէր տեսնում, քանի որ նա անտեսանելի էր։ Դրա օգնությամբ նա հանգիստ եկավ խաղալիքի մոտ և հարցրեց։
-Ի՞նչ է պատահել, խաղալիք, – հարցրեց Ձմեռ պապը։
-Ինձ ոչ մեկ չգնեց, – տխուր ասաց խաղալիքը։
Ձմեռ պապիկը բարձր ծիծաղեց և ասելով <<Այսօր իրականենում են երազանքները>> տարավ խաղալիքին և կախեց ինչ որ մեկի տոնածառի վրա։ Այդ տանը ապրող մարդիկ նկատեցին այդ խաղալիքը և ուրախացան, քանի որ խաղալիքը շատ գեղեցիկ էր։ Խաղալիքը ուրախ անցկացրեց նոր տարին և հասկացավ, որ ամեն ինչ հնարավոր է։